ENGİN ÖNEN

Birçok ilçede şehircilik ile ilgili sorunlar var ama Çeşme gibi kıyı yerleşimlerinde,, bu sorunların anlam ve niteliği bir hayli farklı. Çünkü buralarda sermayenin ilgisi ve belediyelerin işleyişi, arsa ve rant yaratma kapasitesine göre şekilleniyor. 

Özellikle Alaçatı ile başlayan, kamu yararı ve yerel halkı ihmal eden şehirleşme serüveni, son dönemlerde Çeşme Projesi adı altında, toptan bir hamleye dönüşmüştü. Çeşme yarımadasının yarısından fazlasını satmayı hedefleyen, hazine arazilerini, meraları, sit alanlarını ve kıyıları imara açmaya yönelik bu barbar girişim, ne mutlu ki, mahkeme kararı ile engellendi. 

Ancak tarım, hayvancılık, sanayi gibi üretim alanlarını terk edip, sadece bayındırlık ve inşaata abanan bu iktidar, bu tür yerlerdeki rant kapasitesini dikkate alarak hareket etmektedir. Çeşme Projesi bir bütün olarak engellenince, bu defa bölgeyi parça parça pazarlama yöntemine yöneldi. 

Yakın zamanda yüzlerce dönümlük hazine arazisinin TOKİ eliyle satılığa çıktığını öğrendik. Hemen ardından da Ilıca bölgesinde yine 300 dönümden fazla arazinin yeni imar planı gündeme geldi. Daha önce İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından itiraz edilen bu plan, bu defa belediye bypass edilerek doğrudan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı marifetiyle yapılmış.

Ardından da bu arazinin, işadamı Lucien Arkas ve yeğenine ait olduğu anlaşıldı. 

Lucien Arkas’ın Alaçatı’ya kazandırdığı Kültür ve Sanat Merkezi hepimizin taktirini kazanmıştı. Gerçekten de çok güzel bir mimari eser bu sanat merkezi. Sermaye zaman zaman sanata da yatırım yapabilir ama daima hedefi daha çok kazanmaktır. Arkas da istisna olamaz tabi ki.

Şu sorunun yanıtını ben bilmiyorum gerçekten. Lucien Arkasve yeğeni bu kadar geniş araziye nasıl sahip olmuş? Aileden miras mı? Yoksa şahıslardan satın alma yoluyla mı? Bu da çok önemli bir soru.

Çünkü biz Çeşme Projesi öncesinde de gördük ki, Proje kapsamında kalan arazilerin şahıslara ait bölümlerinin önemli kısmı, belli kişi ve holdingler tarafından toplanmış. Planlı alanda olmadığı ve bir kısmı da sit alanında kalan araziler, sahiplerinden ucuz fiyatlarla toplanmış ve tesadüfe bakın ki, bu alanlar meğer Proje alanında kalıyormuş.

Arkas’ların Ilıca’daki planlı alana dönüşen bu araziler de aynı şekilde mi toplandı acaba? Bilmiyoruz, çünkü hem Bakanlık hem de Belediyeler bu konularda kapalı kapılar ardında çalışıyorlar.

Çeşme’nin en önemli şehircilik sorunlarından biri de turizm imarı ile ayrıcalıklı imar hakkı elde eden rezidans furyası. Özellikle Aya Saranda, Ilıca ve Paşa Limanı çevresinde hiçbir şehircilik ilkesine uymadan yükselen bu yapılar, bazen Bakanlık ve bazen de belediyenin himayesi sayesinde Çeşme’yi mahvetmektedir. 

Yakın geçmişte Çeşme Belediyesi tarafından satılan Ilıca Yıldız Burnundaki denize sıfır arsada da aynı şeyi görmüştük. Kıyı kanunu ve imar planı ilkelerini hiçe sayan bir uygulama ile altı katlı inşaat, kıyıyı kapatacak şekilde ortaya çıkıverdi. 

Çeşmeli çevreciler, o dönemde bu olaya tepki göstermişti ama maalesef hiçbir kurum harekete geçmemişti. Şimdi Objektif Çeşme haberinden memnuniyetle öğrendim ki, savcılık, bu inşaatı durdurmuş. Şaşırmadım desem yalan olur. Ama Çeşme Projesinde olduğu gibi, bu örnek de bize hukukun her şeye rağmen işleyebildiğini göstermesi bakımından bir umut vermektedir. 

Tabi ki bu türden yasa dışı ve şehircilik ilkelerine aykırı yapılanmaları öncelikle belediyeler ve bakanlıklar engellemelidir. Müteahhit ve sermaye daha çok kazanmak ister ve bu uğurda yasayı ihmal de edebilir/eder de. 

Ancak şehirden sorumlu olan kamu kurumları olarak başta belediyeler, bu girişimlere dur demek zorundadır. Ne yazık ki epeyce bir zamandır belediyeler, kamucu değil de sermaye perspektifi ile şehre baktıkları için şehri ve doğayı koruma görevi, çevrecilere/istemezükçülere düşmektedir.